In een technisch ingewikkelde samenleving kan er al wel eens wat mislopen. De besneeuwde wegen zijn niet op tijd met zout bestrooid, zodat de ochtendspits in de soep draait. Een gaslek op een bouwwerf in Ghislenghien heeft in 2005 rampzalige gevolgen. Het zware treinongeval in Buizingen had misschien kunnen vermeden worden met een beter veiligheidssysteem op elke trein. Bankiers hebben risico's genomen die het financieel systeem in de wereld ernstig beschadigd hebben.
Opvallend is dat telkens ijverig gezocht wordt naar wat er is fout gegaan en vooral naar de schuldige: wie heeft een fout gemaakt ?
De kranten worden gevuld met een zoektocht naar mogelijke schuldigen. Moeten er koppen rollen ? Het woord 'zondebok' is niet uit de lucht. In het Oude Testament gebruikte men een bok die geofferd werd of - symbolisch - met zonden beladen de woestijn werd ingestuurd. Dat was al een vooruitgang ! In nog oudere tijden werden mensen geofferd om de goden terug gunstig te stemmen. Soms heb ik de indruk dat we nu terugkeren naar die hele oude tijd.
De kranten worden daarentegen niet gevuld met een zoektocht naar een snelle en adequate oplossing van het probleem, of naar mogelijkheden om het probleem in de toekomst te voorkomen. Dat is blijkbaar niet interessant. Of te moeilijk.
In normale omstandigheden kan alles perfect verlopen. Als dat niet het geval is heeft iemand een fout gemaakt. Die moet gestraft worden omdat ons leven gestoord werd. Wij willen dat elke mens perfect gedrag vertoont, geen fouten maakt. Wat niet perfect is moet verwijderd worden, wie fouten maakt moet verwijderd worden.
Vele bedrijven en organisaties weten nochtans al heel lang dat het zoeken naar zondebokken en schuldigen zeer nefast is. Fouten kunnen altijd gebeuren, maar dat betekent niet dat er dan ook genadeloos naar een schuldige moet gezocht worden. Een terreurbewind dat zoekt naar schuldigen zal snel ten onder gaan omdat niemand nog zal durven bewegen uit angst een fout te begaan. Fouten die toch gebeuren zullen verstopt en verzwegen worden.
Rik Torfs schrijft in De Standaard van donderdag 4 maart :
Fouten worden niet langer vergeven. Vergiffenis schenken geldt als morele zwakheid, omdat op die manier de indruk ontstaat dat de fout wordt gerelativeerd. (...)
Wij zijn geruisloos in een samenleving terechtgekomen die liever het kwade bestraft dan het goede beloont. Die het vermijden van fouten belangrijker vindt dan het tot stand brengen van iets moois en iets duurzaams.
Een correcte houding ten opzichte van fouten en vergissingen is er een van grote aandacht en interesse, zonder beschuldigingen. Elke fout of mislukking is immers een kans tot verbetering. Die verbetering kan echter enkel slagen als niemand zich bedreigd voelt en vrijuit kan spreken over elke mogelijke oorzaak van de fout of mislukking. In een dergelijk klimaat gaat er geen energie verloren in het zoeken van zondebokken of het doorschuiven van zwartepieten.
Ervoor kiezen om het niet-perfecte te verwijderen is een doodlopende keuze. Tot dat inzicht zijn wel al gekomen voor de dingen. We gooien niet meer achteloos weg wat ons niet past. We zoeken naar intelligente oplossingen voor hergebruik. Met mensen die niet perfect zijn ligt het moeilijker. Wellicht is dat omdat we zelf zo perfect zijn...
Misschien vind je de volgende teksten ook interessant :
