De vreugde onderweg

Ik las vorige week een artikel over het opvoedingsproject van Don Bosco, onder de titel "De vreugde onderweg". De kernzin was voor mij : "Onderweg gebeurt het wonder, zelden spectaculair, meestal gaan-de-weg."

Dat zette me aan het denken over het verschil tussen het einddoel en de weg ernaartoe, tussen resultaat en proces. Beroepshalve wordt er heel veel nadruk gelegd op het resultaat, moeten we allemaal vooral resultaat-gericht werkt. Waarom ? Omdat resultaten controleerbaar zijn.

Resultaten zijn inderdaad controleerbaar, maar wordt er niet teveel focus gezet op 'resultaten' ? Is dat niet typisch voor mensen die behoefte hebben om te controleren ? Controle ? Moeten we niet eerder vertrouwen hebben ?

Het onderweg-zijn is een proces, een beweging, en daar gebeurt er dus iets. Op het einde, als het resultaat er is, dan is het gedaan, af, dan hebben we stilstand. Zo gezien zou het proces dus belangrijker kunnen zijn dan het einddoel.

Je kan dat toepassen op allerlei dingen in het leven.
Reizen : willen we zo snel mogelijk ter plaatse zijn ? Of kunnen we genieten van het onderweg zijn ?
Kuisen : willen we dat het karwei zo snel mogelijk gedaan is ? Of genieten we van het proces van het kuisen ?
Eten : zo snel mogelijk de honger stillen ? Of genieten van smaken en geuren ?

Is het proces een onvermijdelijk tijdverlies ? Is het doel belangrijker dan de weg ? Even belangrijk ? Minder belangrijk ?

Van onze vriend Nicolaus uit Fétigny kreeg ik voor mijn vijfstige verjaardag volgende wens toegestuurd : 'Das Glück ist kein endgültiger Zustand, den man erreicht, sondern eine bestimmte Art und Weise, unterwegs zu sein.'

Opnieuw diezelfde gedachte : geluk vind je onderweg, niet op het einddoel.

Is het onderscheid tussen weg en doel vals ? Is het eerder iets als Yin en Yang ? Waarschijnlijk wel, en toch. Van langsom meer vind ik de weg belangrijker :

- zonder weg kan je geen doel bereiken
- het doel kan nooit bereikt worden zonder de weg te gaan

Heeft de weg op zich een eigen finaliteit ? Ik denk van wel. In plaats van te zeggen dat de weg een onvermijdbare faze is naar het doel, zou ik bijna zeggen dat het doel een onvermijdelijk product is van de weg.

De kwaliteit van het resultaat hangt (enkel) af van de kwaliteit van de weg.

Er zit een component 'tijd' in het concept 'weg'. En omdat tijd zo schaars is tegenwoordig willen velen de weg zo kort mogelijk maken !

De enige manier om de kwaliteit van het resultaat te verbeteren is de kwaliteit van het proces te verhogen. Het resultaat kan nooit het belangrijkste zijn. Als we doelgericht willen werken, dan moet alle aandacht gaan naar het proces.

Ik heb het concept doel <--> weg proberen te verduidelijken in een ganse reeks begrippen. Hier volgt de lijst. Het zou leuk zijn moesten lezers er nog begrippen kunnen aan toevoegen.

Doel - Weg
Punt - Lijn
Af - Onaf
Rust - Onrust
Resultaat - Proces
Gemak - Moeite
Zekerheid - Onzekerheid
Het is gedaan - Het gebeurt
Zijn - Worden
Wit zwart - Schakeringen
Controleerbaar - Niet controleerbaar
Uniek - Veelheid
Duidelijk - Onduidelijk
Gesloten - Open
Eindig - Oneindig
Enig - Keuze
Einde - Bezig
Stilstand - Beweging
Baas - Ondergeschikten
Product - Proces
Wat - Hoe
Geboorte - Zwangerschap
Moment - Tijd
Aankomst - Tocht
Het is gezegd - Spreken
Gehoord - Luisteren
Eenvoudig - Ingewikkeld
Gegeten - Eten
Winnen - Spelen
Dood - Leven
Aankomst - Onderweg
Volwassen zijn - Groeien
Overkant - Varen
Kunnen - Leren
Beslissen - Bespreken
Man - Vrouw
Focus - Breedbeeld
Snel zijn - Tijd nemen
Afsluiten - Open staan
Vinden - Zoeken

Hiermee wil ik eindigen. Ik las onlangs ergens 'Als je gevonden hebt, dan heb je misschien niet lang genoeg gezocht'.

Pesten op school

'Maar Ben X gaat niet alleen over autisme, ook over pesten op school. Iedere leerling of leraar die door deze film op betere gedachten wordt gebracht als hij te maken krijgt met een klasgenoot die anders is, is gewonnen'
'Op de galapremière vorige week kwam een jonge kerel met autisme naar mij. "Over twee weken gaan we met de klas naar Ben X kijken", zei hij. "Dan ga ik zeggen dat ik autisme heb. Nu heeft dat toch geen zin." Daar kreeg ik kippenvel van. Als we dat zouden kunnen bereiken met deze film...'

Nic Balthazar over zijn debuutfilm Ben X, in De Standaard van 26 september

Vergeven

'Er zat ook een vrouw in (het TV-programma) die nog veel meer had meegemaakt dan ik, haar vader had haar verschrikkelijke dingen aangedaan. 'Heb je hem vergeven', vroegen ze haar. De vrouw dacht even na en zei toen : 'Neen, dat gun ik hem niet.' Toen had ik wel door dat televisiescherm heen willen stappen en zeggen : 'Maar mens, dat gun je niet aan een ander, dat gun je aan jezelf !' Als iets je is overkomen en je blijft woedend, dan zit je vast, dan zit je gevangen. Dan hebben zij gewonnen. Diegene die jou iets hebben aangedaan, zijn dan de baas. Je kan in je kwaadheid blijven zitten, maar dan is je leven voorbij. Als je verder wil, dan moet je er iets mee doen. (...)

'Mensen doen dingen omdat ze denken dat dat voor hen de best mogelijke optie is. Dat kan mij wel kwaad berokkenen, maar die andere had daar een eigen reden voor. Als het je lukt om daar begrip voor op te brengen, is het zwaarste werk gebeurd. En dan komt er ruimte, dan komt er lucht en kun je weer ademen. Dan merk je dat vergeving zo'n machtig wapen is. Plotseling, na al die jaren van woede, heb je ineens weer de regie in handen. Dan begint het leven weer.'

Arthur Japin, in De Standaard Letteren van vrijdag 14 september, naar aanleiding van zijn nieuwste roman De Overgave.

In hetzelfde interview las ik ook nog : 'Als de woede zolang je levensvulling is geweest, dan is er niks meer naast. Als je ze dan nog loslaat, zeker op het einde van je leven, betekent het ook dat je al die jaren ervoor gefaald hebt. Dat is de leegte die ze voelt. Ze had de woede ook dertig jaar eerder los kunnen laten. Wat was er dan gebeurd ? Wat had haar leven dan voor vorm aangenomen ? Haar woede is als een stok waar ze altijd op leunt. Ineens is die stok weg.'

Le bonheur

'Seul l'amour et l'amitié comblent la solitude de nos jours. Le bonheur n'est pas le droit de chacun, c'est un combat de tous les jours. Je crois qu'il faut savoir le vivre lorsqu'il se présente à nous.'

Orson Welles, geciteerd als openingszin in de roman 'Où es-tu ?' van Marc Levy.

Treinen

'De oplossing is natuurlijk ongelooflijk eenvoudig. (...) Meer openbaar vervoer, meer treinen bijvoorbeeld. Maar er zijn mensen die treinen haten. Niet omdat ze soms te laat zijn, niet omdat ze dikwijls wat vuil zijn en omdat je in het buffet vijf minuten na het vertrek alleen nog Kitkat kunt krijgen. Nee, deze apostelen van de nieuwe moraliteit haten treinen omdat je ze niet kunt bezitten en als je iets niet kunt bezitten, hoe kan het dan de moeite waard zijn om het te hebben ? Dat is het probleem met het openbaar vervoer. Een individu kan geen trein of bus bezitten, hij kan ze alleen gebruiken voor de trip die hij wil maken. Op het einde moet hij ze teruggeven en, wat veel erger is, door anderen laten gebruiken. Mensen moeten treinen delen en sommige mensen willen niets delen.'

Lut Debroey, in Mensen Onderweg van juli-augustus 2007.