Waarderende intellegentie

Appreciative intelligence - zo wordt de waarderende intelligentie genoemd in het Engels.

Michael McKinney geeft als definitie voor appreciative intelligence in zijn blog van 19 april 2007 : ‘the ability to perceive the positive inherent generative potential within the present’. Anders geformuleerd : de machtige eik kunnen zien in de eikel – the ability to see the mighty oak in the acorn. 

Het is de vaardigheid om : 

• een gegeven situatie of persoon op een andere manier te bekijken – shifting reality by choosing what feedback we will ignore and what feedback we will pay attention to –
  
• de positieve aspecten ervan te waarderen – the ability to see the positive aspects of any given situation –
  
• en te zien hoe de toekomst te voorschijn komt uit de vruchtbare aspecten van de situatie – the ability to see what can be done instead of what can’t –.
  

Appreciative intelligence can be developed by consiously expanding your responses to situations as they occur. Asking yourself different questions by questioning your assumption (what you know to be right), looking for positive and different meaning in what you experience, and becoming what Saul Bellow calls a first-class noticer, will help you improve your apreciative intelligence. 

Ik moet hierbij onwillekeurig denken aan wat Epictetus schreef, bijna 2000 jaar geleden. Hij benadrukte dat we ons vooral moeten bezighouden met wat we zelf in onze macht hebben, en zo weinig mogelijk aandacht moeten geven aan de dingen waarover we geen macht hebben. Het voorbeeld dat telkens terugkomt in zijn teksten is dat we geen macht hebben op de gebeurtenissen, maar wel op de manier hoe we erover denken, op de mening die we hebben over de gebeurtenissen. 

Appreciative intelligence – een concept dat voor het eerst is uitgewerkt door David Cooperrider (zie foto bovenaan) – gaat een stap verder. Het uitgangspunt is zoals Epictetus : we hebben de macht om ons een eigen mening te vormen over een situatie, gebeurtenis, persoon. De stap verder is : we kunnen bewust kiezen om de positieve aspecten van de situatie te gebruiken om onze mening te vormen, en om de negatieve aspecten ervan naar de achtergrond te schuiven. 

Dat gaat niet vanzelf. Elke mens zit met voorgeprogrammeerde meningen die hij vaak zelfs niet opmerkt. Enerzijds is het maar goed ook dat die er zijn, automatisch, want hoe kan je anders dagelijks functioneren als je niet automatisch weet hoe je personen en situaties die op je afkomen moet beoordelen. Maar anderzijds geef je op die manier een deel van je keuzemogelijkheden weg. 

Die voorgeprogrammeerde meningen zitten niet alleen in elke mens afzonderlijk. Groepen mensen die samenleven of samenwerken hebben ook een ganse reeks collectieve voorgeprogrammeerde meningen. In elk gezin bijvoorbeeld zijn er een ganse reeks onuitgesproken regels over hoe er met situaties en mensen wordt omgegaan. Evenzo geldt dat voor organisaties en bedrijven, bedrijfscultuur noemen ze het. En zelfs voor een land !  

Als er zoveel vóórgeprogrammeerd is, dan is het te begrijpen dat de eerste stap erg moeilijk is. Bovenaan schreef ik : de persoon of situatie op een andere manier bekijken, als eerste stap. Eigenlijk is er nog een faze dààrvoor : beseffen dat je op een bepaalde manier kijkt, jezelf proberen te betrappen op het ogenblik dat je kijkt om te weten hoe je kijkt. 

Zo komen we uit bij mindfulness : regelmatig stoppen, stilstaan, om jezelf een aantal vragen te stellen. Vragen als : wat bekijk ik, wat komt er op mij af, wat is mijn mening daarover, zijn er andere meningen mogelijk. 

Iemand die daar op een verrassend simpele manier een werkmethode voor maakte is Katie Byron. Je kan de details lezen op haar website (ook in het Nederlands). Zij stelt ook voor om onze eigen mening over een situatie in vraag te stellen. Ze vraagt om te vertrekken vanuit situaties die ons erg aangrijpen omdat we daarover meestal een uitgesproken mening hebben. Die mening moet in detail bekeken worden, om dan de stap te zetten naar de vraag of een andere mening mogelijk is, eventueel zelfs een totaal tegenovergestelde mening. 

Er is wetenschappelijk onderzoek gedaan over de effecten op de gezondheid van een positieve ingesteldheid. Het effect is duidelijk. Begin er dus maar aan.